Waarom wil SEBA een referendum

Het erfpachtplan dat de overstap van bestaande woningen naar het eeuwigdurende erfpacht systeem mogelijk moet maken deugt niet. Voor huiseigenaren is geen besluit hierover op dit moment beter dan een slecht besluit.

Dat het politieke klimaat in Amsterdam zodanig verziekt is dat verstandige besluitvorming niet meer mogelijk blijkt zien we de afgelopen periode op een aantal dossiers. Het laatste grote dossier van deze gemeenteraadsperiode is het erfpachtsysteem voor bestaande woningen. Hierover besluit de gemeenteraad deze maand op 28/29 juni. In 2016 is voor nieuwbouw al eeuwigdurende erfpacht ingevoerd.

Nu pas komt druppelsgewijs als duveltje uit de hoge hoed naar buiten dat coalitiepartijen D66, VVD en SP bij de collegeonderhandelingen in 2014 in de achterkamertjes met elkaar hebben afgesproken om de huizenprijzen van bestaande woningen nog eens af te romen en dit op een residuele manier te doen. De coalitiepartijen willen dat de gemeente het verschil tussen de waarde van een woning en de herbouwkosten hiervan nog eens ontvangt. De adviescommissies, expertmeetings en inspraak van de afgelopen 3 jaar zijn dan ook een wassen neus gebleken. Niemand is positief over dit plan dat bovendien onnodig complex en ingewikkeld is gemaakt zodat bijna niemand het nog snapt. De Nederlandse Vereniging van Banken heeft het eind mei noodzakelijk geacht om in een persbericht aan te geven dat de impact van de wijzigingen in het erfpachtsysteem nog niet te bepalen zijn. De financierbaarheid van woningen in Amsterdam is hiermee onzeker.

Alle terechte en verstandige kritiek op de plannen wordt door D66, VVD en SP weggewuifd met het argument dat ze het ook eigenlijk heel anders willen, maar niet anders kunnen omdat dit zo in het collegeakkoord met elkaar is afgesproken. Opmerkelijk, want daar is toen niets over naar buiten gebracht. De doelstelling uit het collegeakkoord was juist om een toekomstbestendig en transparant systeem te creëren, dat eerlijker is voor de erfpachter. De overstapregeling is uitgelopen op volledige willekeur door de gemeente. Gelijke gevallen worden niet gelijk behandeld en dit is het gevolg van de gekozen residuele rekenmethode. Het systeem kent willekeur tussen verschillende buurten, tussen woningen in dezelfde flat of straat, tussen het huidige en nieuwe systeem en willekeur als gevolg van de administratieve indeling van buurten. Dit deugt niet.

Het plan dat er nu ligt is in feite niets anders dan een verdere uitwerking van het eerste plan van toenmalig wethouder Van Poelgeest uit 2013. Hiertegen was al massaal protest en met 36.000 handtekeningen werd een referendum over dat raadsbesluit afgedwongen. Doordat de raad direct na de vorige gemeenteraadsverkiezingen unaniem beloofde het huiswerk over te zullen doen is het referendum opgeschort tot er over een nieuw plan wordt besloten. Daar staan we nu.

Het enige echte verschil tussen het plan van Van Poelgeest en het huidige plan van wethouder Van der Burg is dat in het eerste plan bij iedere verkoop van een woning de waardestijging werd afgeroomd, terwijl in het huidige plan dit ‘vrijwillig’ gebeurt, bij overstap nu, bij verkoop van de woning of bij het einde van het erfpachttijdvak. Huiseigenaren hebben dus de keuzevrijheid gekregen over wanneer ze worden geslacht. Dit uitgangspunt is gelijk gebleven en is vooral van nogal laag allooi. De badkamerboete, waar D66 en VVD in 2014 nog zo fel tegen waren zit nog steeds in het huidige plan.

Daarbij komt dat de nieuw bedachte buurtstraatquote (BSQ) zorgt voor een nivellering en herverdeling van vermogen onder huiseigenaren. In Zuid-Oost wint men de jackpot met een BSQ van 5-6% terwijl in Zuid of IJburg mensen de schuldsanering in worden gejaagd met een BSQ van 45-49%. Intussen blijft net als bij de staatsloterij een groot deel van de extra opbrengst aan de strijkstok van de gemeente hangen. Hoeveel dit precies is zegt het college niet te kunnen berekenen. Voor ons is wel duidelijk dat dit om meerdere miljarden euro’s gaat.

Niemand verplicht de gemeente om voor de overstapregeling de residuele grondwaardemethode te gebruiken. Sterker, dit is ongebruikelijk en heeft geen wetenschappelijke- of vakmatige grondslag. Als de gemeenteraad hiermee akkoord gaat is dit een politieke keuze en is de gemeenteraad verantwoordelijk voor de verdeeldheid in de stad die het gevolg is van dit plan.

Het voorstel zoals het er nu ligt is voor circa 94.000 woningen (2/3 van het totaal) nog slechter dan het huidige systeem. De overstapregeling is niet toekomstbestendig. Van der Burg wil het volgend jaar alweer in de prullenbak gooien. Het college is er niet in geslaagd om een transparant systeem te creëren, dat eerlijker is voor de erfpachter. Als de gemeenteraad toch instemt met dit voorstel, dan willen wij dat het referendum hierover alsnog gelijktijdig met de gemeenteraadsverkiezingen van maart 2018 plaats vindt. De gemeentepolitiek heeft nu 2 keer geprobeerd om een oplossing te vinden en het ziet ernaar uit dat ze hierin, € 5,5 mln aan kosten verder, faalt. De bevolking moet dan maar dwingend haar raadgevend advies geven zodat we kunnen ophouden met de partijpolitiek over de hoofden van burgers. Tot die tijd voorkomt een referendum dat er daadwerkelijk schade ontstaat als gevolg van dit besluit.

Koen de Lange

Voorzitter Stichting Erfpachters Belang Amsterdam (SEBA)